ادا درآوردن وسط جمع؛ داستان چیست؟

"وقتی با تمام وجود در حال صحبت کردن با فامیل هستیم؛ ناگهان فرزند ما وارد می‌شود. اول دستان خود را به سمت دهانش می‌برد؛ بعد به طرف شما می‌آید. می‌خواهد جا سوئیچیتان را بگیرد و آن با آن بازی کند؛ شما گرم مشغول صحبت کردن هستید. او دوباره شروع می‌کند به شکلک درآوردن؛ این‌بار با صورت شروع می‌کند؛ قیافه‌های عجیب و غریب. شما با دیدن صورت او ترکیبی از هیجان شادی و خشم را تجربه می‌کنید. فرزند شما بازهم این کار را تکرار می‌کند تا اینکه بالاخره شما یک نگاهی به او می‌اندازید؛ در ذهن خود از او تصویری را متصور می‌شوید و ...."

ادامه جمله را شما کامل کنید؛ فکر می‌کنید شما چه رفتاری در موقعیت بالا خواهید داشت.

چند فرضیه اساسی که از ذهن فرزندتان می‌گذرد.

فرضیه اول. من از این کار لذت می‌برم؛ به خاطر اینکه می‌توانم با بدنم بازی کنم و آن‌ها دستخوش تغییر قرار دهم.
فرضیه دوم. برای من مهم نیست دیگران در قبال این رفتار من چه می‌گویند.
فرضیه سوم. من دوست دارم برای جلب توجه خارج از خانه و دیده‌شدن، ادا و شکلک عجیب و غریب انجام دهم. در خانه‌ی کمتر موردتوجه قرار می‌گیرم.
فرضیه چهارم. رفتارهای من همیشگی، تکراری و کلیشه‌ای است و گویا این نوع اداها بخشی از وجود من است.

بررسی فرضیه اول

خیلی از بچه‌ها وقتی در محیط‌های فامیلی یا خارج از منزل قرار می‌گیرند دو نوع رویکرد رفتاری غالب دارند: معمولاً یا یک گوشه می‌نشینند و ساکت می‌مانند یا بسیار پرجنب و جوش هستند و با سایر همسالان خود معرکه می‌گیرند و بازی می‌کنند. در بین بازی‌های آن‌ها بسیار پیش می‌آید که گاهی رفتارهای عجیب و غریب از خود دربیاورند. بسیاری از این رفتارها صرفاً جهت سرگرمی و بازی است.
بچه‌ها دوست دارند با ادادرآوردن بخشی از تغییرات بدن خود را مشاهده کنند. آن‌ها معمولاً تمایل دارند نظر دیگر افراد را در مورد این تغییرات جویا شوند. به همین دلیل ممکن است با یک بار تعریف یا تقبیح کردن رفتار یا ادا آن‌ها ترغیب به تکرار یا عدم آن شوند. پس در این فرضیه می‌توان لذت را پایه‌ی این رفتارها درنظر گرفت که دفعات تکرار آن بسیار کم است. در این حالت نیاز است که فرزندان ما نسبت به اداهایشان بازخورد مثبت یا منفی بگیرند. آن‌ها این اداها را ممکن است حتی در محیط منزل نیز انجام دهند. اهمیت این ادادرآوردن در این است که آن‌ها در حال یادگیری عرف و رفتارهای اجتماعی هستند.

بررسی فرضیه دوم

کودکان در قبال بسیاری از رفتارهای نمی‌دانند واقعاً این رفتار آن‌ها موردپسند اجتماع است یا خیر؟ در این راه بهترین مربیان ما والدین هستیم. آن‌ها با گرفتند تأیید یا عدم تأیید از ما خیلی از رفتارهای اجتماعی خود را شکل می‌دهند و آن را در روابط خود نیز پیاده می‌کنند. بسیار مهم است در سنین چهار-پنج سالگی به این مقوله بیشتر توجه شود؛ چراکه فرزنداان ما به تازگی با دنیای قانون و عرف آشنا می‌شوند؛ آن‌ها عمدتاً به دنبال تأیید هر رفتاری از ما هستند؛ بنابراین مهم است که ما والدین به کدام رفتارهای آن‌ها توجه می‌کنیم و به کدام‌یک توجه نمی‌کنیم.
البته یک نکته مهم را نیز باید توجه داشت که عرف ضرورتاً منطقی و با معیارهای عقلانی هماهنگی ندارند؛ بنابراین اینکه فرزندان ما بعضی وقت‌ها شکلک‌های عجیب و غریب درمی‌آورند نیز خود می‌تواند به عنوان یک بازی درنظر گرفته شود (مثل پانتومیم حیوانات). لذا ضرورتاً این ادادرآوردن‌ها بد هم نیستند.

بررسی فرضیه سوم

شاید مهم‌ترین فرضیه ادادرآوردن‌های عجیب و غریب فرزندان ما این باشد که آن‌ها برای جلب توجه این کارها را انجام می‌دهند. آن‌ها به‌قدری در خانه موردتوجه قرار نمی‌گیرند که بیرون از خانه را بهترین محیط جلب توجه می‌پندارند. آن‌ها از هر کاری برای پذیرفته‌شدن دریغ نمی‌کنند. در این‌جا ما با دو مسئله اساسی در رفتار والدین مواجه هستیم:
الف. نکن نکن‌های مداوم در پی انجام هر رفتار نامناسب فرزندانمان
ب. عدم‌توجه به رفتارهای مثبت آن‌ها
پازل فرزندان ما زمانی کامل می‌شود که آن‌ها در هیچ زمین بازی راه داده نمی‌شوند، بنابراین چه می‌کنند؛ از درب رفتارهایی وارد می‌شوند که بسیار ناپسند و غیرعادی هستند؛ یعنی رفتارهایی که ما تا به حال آن‌ها ندیده‌ایم و به عبارتی دیگر رفتارهایی که سنگ را آب می‌کند.

راه‌حل:

• در این مواقع بهترین کار عدم توجه است. فقط کافی است در زمان‌هایی که فرزند ما این کار را در جمع انجام می‌دهد به او توجه نکنیم. این توجه نکردن در ابتدا سخت است. اما بعد از مدتی می‌تواند فرزندان ما را متوجه این کند که برای توجه‌طلبی راهکارهای دیگری هم وجود دارد.
• البته مهم است در مواقعی که فرزند ما رفتار مثبتی انجام می‌دهد، او را تشویق کنیم. تشویق می‌تواند با یک آفرین ساده یا حتی به آغوش‌کشیدن باشد. باید توجه داشته باشیم که کودکان ما به این موردتوجه قرارگرفتن نیاز دارند؛ ما والدین می‌توانیم به جای تمرکز روی کارهایی که "نه نکن، این کار زشته"‌های متعدد را می‌طلبند بر "آفرین؛ چقدر خوب بودی"های ناشی از رفتار خوب و مناسب عرف تمرکز کنیم.به مرور رفتار مثبت جایگزین رفتار نامناسب می‌شود. یعنی فرزند ما می‌داند که هر رفتاری از جانب خریدار ندارد.
• اگر از این حرکات فرزند خود ناراحت می‌شویم؛ می‌توانیم ناراحتی خود را در یک زمان و مکان مناسب (مثلاً وقت خواب، قصه گفتن، بازی‌های دونفره‌مان و ...) بیان کنیم و دلایل این کار را از فرزند خود جویا شویم. آن‌ها ممکن است حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند. حتی شاید بتوانیم برای اصلاح رفتار آن‌ها به یک نتیجه‌ی دوطرفه دست پیدا کنیم.

بررسی فرضیه چهارم

هشیار باشیم که بعضی اوقات رفتارهای کلیشه‌ای فرزندانمان می‌تواند علتی روان‌شناختی داشته باشد. در بسیاری از مواقع اگر به رفتارها یا اداهای فرزندان خود توجه کنیم، متوجه می‌شویم که خیلی از این اداها برگرفته از یک الگو یا مدل خاصی است که فرزند ما آن(ها) را در یک فیلم یا کارتون دیده است؛ طبیعی است اگر این اداها خشن، زشت و ناهنجار باشند باید سریعاً آن‌ها را موردتوجه قرار داد و برای آن‌ جایگزین‌های مناسبی فراهم آورد.
البته ممکن است آن‌ها به صورت غیرعادی، در جمع و بدون هدف، شکلک و ادا دربیاورند؛ گاهی اوقات نیز این شکلک‌ها نشان‌دهنده‌ی رفتارهای کلیشه‌ای و تکراری خاصی هستند که معمولاً در همه زمان‌ها و مکان‌ها (چه در خانه و چه در بیرون) اتفاق می‌افتند؛ در این جا ضروری است که مادر و پدرهای عزیز به متخصصین روان‌شناس مراجعه کنند.