آموزش توالت رفتن به کودکان

برخی از والدین به دلیل نگرانی از مسئله نجسی و پاکی یا خلاصی از شر کهنه و پوشک، در آموزش توالت رفتن به بچه‌ها وسواس و عجله به خرج می‌دهند. اما اگر آموزش توالت رفتن را در زمان مناسبی آغاز نمایید، کودک به‌ سرعت و در عرض یک یا دو هفته آن را فرا می‌گیرد. به یاد داشته باشید؛ اگر این کار را زودتر شروع کرده و یا برای آن استمرار و پشتکار نداشته باشید یعنی کار را نیمه تمام رها کرده و پس از مدتی دوباره از سر بگیرید، مدت یادگیری کودک طولانی‌تر خواهد شد.

بهترین زمان برای آموزش توالت رفتن بین دو و نیم تا سه سالگی است، بنابراین عجله نکنید. با وجود اینکه امروزه، اکثر والدین برای کودکان از پوشک یکبار مصرف استفاده می کنند ولی باز هم کنار گذاشتن پوشک بچه، برایشان خوشایند است. اما بهتر است بدانید؛ همزمان با آموزش توالت رفتن مجبورید ساعت‌ها مشغول شستشو، خیساندن، ضدعفونی کردن لباس ها و استفاده از مواد سفیدکننده باشید. در واقع تفاوت عمده‌ای که ایجاد می‌شود، عدم نیاز شما به خرید پوشک خواهد بود.

همان‌طور که گفتیم، آموزش توالت رفتن را پیش از موعد مقرر آغاز ننمایید. اما شایسته است پیش از فرا رسیدن زمان مناسب، با عملکرد طبیعی بدن و مواد دفعی آن راحت و ساده برخورد کنید تا کودک برای آموزش توالت رفتن آماده شود.

به طور حتم با برخی افراد برخورد کرده‌اید که از شوخی درباره‌ی مسائل مربوط به توالت، احساس ناراحتی می‌کنند و از صحبت کردن در مورد پیش پا افتاده‌ترین رویدادهای زندگی روزمره ناراحت می‌شوند.

زمان مناسب برای آموزش توالت رفتن

فرزند شما در حدود هجده ماهگی به حدی از رشد و تکامل می رسد که قادر به کنترل مثانه خود می‌شود، اما در اکثر موارد یک سال دیگر نیز طول می‌کشد تا او به این درک برسد که چه زمانی احساس دفع دارد و در این موقعیت چه کاری باید انجام دهد. دفع ادرار و مدفوع در شیرخواران ناآگاهانه است و به طور معمول بعد از غذا خوردن و گاهی نیز همزمان با آن صورت می‌گیرد.

کمی قبل از دو سالگی، کودک می‌تواند پیش از عمل دفع، آن را احساس کند و متوجه اتفاق‌های بعدی شود. بعضی والدین با دیدن چهره یا وضعیت بدنی کودکشان متوجه می‌شوند که او در حال دفع مدفوع یا ادرار است اما برای آموزش توالت رفتن، پیش‌بینی از روی قیافه و ظاهر کافی نیست. برای اینکه فرزندتان توالت رفتن را یاد بگیرد، باید بتواند معنای توضیح‌های شما را در این باره درک کند و به موقع از شما بخواهد تا او را به دستشویی ببرید. وی در ابتدا این احساس را به موقع اعلام نمی‌کند و چند لحظه پیش از دفع یا حتی حین دفع شما را مطلع می‌سازد، در این صورت باید خوشحال باشید و بدانید که در مسیر درست قرار گرفته‌اید و او به زودی توالت رفتن را فرا خواهد گرفت.

خشک ماندن پوشک

خشک ماندن کهنه یا پوشک نیز نشان دهنده‌ی کنترل آگاهانه و داوطلبانه ادرار می‌باشد. اگر کهنه یا پوشک فرزند شما تمام شب خشک می‌ماند، زمان آموزش توالت رفتن فرا رسیده است. اما توجه داشته باشید؛ نباید شب ها کهنه و پوشک را کنار بگذارید زیرا کودک در کنترل ادرار و مدفوع به خصوص در هنگام خواب، مهارت کافی به دست نیاورده است. در ضمن آگاه باشید، اغلب کودکان، کنترل مدفوع را پیش از کنترل ادرار یاد می‌گیرند زیرا به طور معمول فوریت در دفع ادرار بیشتر از مدفوع می‌باشد و کودک توانایی کمتری برای کنترل ادرار دارد اگرچه گروهی از بچه‌ها نیز کنترل ادرار را زودتر فرا می‌گیرند.

اگر متوجه آمادگی کودک برای آموزش توالت رفتن و کنار گذاشتن پوشک و کهنه شده‌اید ولی شرایط منزل و زندگی شما مساعد نیست (برای مثال بچه دوم به زودی متولد خواهد شد یا اینکه مجبور به اسباب‌کشی هستید و یا...) بهتر است تا زمانی که اوضاع به حالت عادی بازنگشته، آموزش توالت رفتن را به تعویق بیندازید.

چگونگی آموزش توالت رفتن

آموزش توالت رفتن باید بدون خجالت یا تنفر از توالت، ادرار و مدفوع و به شکل واقعیتی طبیعی و ساده در زندگی روزمره انسان صورت پذیرد. وقتی خودتان به دستشویی می‌روید، در را به طور کامل نبندید چرا که بدین ترتیب از نظر کودک، پشت در دستشویی، ناپدید شده‌اید بنابراین در دستشویی را اندکی باز بگذارید تا او هر وقت که دوست داشت، قادر به دیدن شما باشد. بچه را با خود به دستشویی ببرید، برایش توضیح دهید که شیلنگ یا آفتابه چیست و چه کاربردی دارد.

به کودکان اجازه دهید شما را که پس از توالت رفتن، دستانتان را با صابون می‌شویید، تماشا کنند. به خاطر بسپارید، آموزش توالت رفتن بی‌شک باید شامل آموزش بهداشت توالت رفتن هم باشد.

در ابتدا دو لگن ساده و سبک خریداری نمایید، یکی برای خانه و دیگری جهت خارج از منزل یا سفر. البته نباید لگن را به وسیله‌ای مهم برای دفع مدفوع یا ادرار تبدیل کنید. لگن باید ساده باشد تا استفاده و شستشوی آن راحت بوده و در عین حال کودک آن را نوعی صندلی یا اسباب بازی به شمار نیاورد. او بزودی درک می‌کند که لگن، توالت سیار است.

حذف پوشک

برخی از والدین برای آموزش توالت رفتن، پوشک را روزها کنار می‌گذارند یا اگر آموزش توالت رفتن مقارن با فصل گرما باشد - همزمان با تشویق کودک به استفاده از لگن - او را از پوشیدن پوشک معاف می‌کنند. اما باید بدانید؛ این کار مثمر ثمر نخواهد بود و حتی می تواند در روند آموزش ایجاد اشکال نماید زیرا بچه متوجه ضرورت خشک ماندن کهنه یا پوشکش نمی شود و برای کنترل ادرار و مدفوع خود تلاش نمی‌کند، بنابراین فقط زمانی که پوشک کودک شب‌ها خشک می‌‌ماند، از این شیوه استفاده نمایید.

کودک را با استفاده از لگن زیبا و جالب تشویق به دفع نکنید. آگاه باشید؛ خروج از منزل بدون کهنه و پوشک و با شورت و شلوار، تشویق مناسب‌تری است. در ابتدا نداشتن پوشک، بچه‌ها را کمی هیجان‌زده می‌کند و اگر شلوارشان نقش و طرح جذابی داشته باشد، این هیجان افزایش می‌یابد.

اگر فرزندتان در شلوارش ادرار کرد، بلافاصله شلوارش را تعویض نکنید، باید کمی صبر کنید تا متوجه شود که خیس بودن شلوار ناراحت کننده بوده و بهتر است چنین اتفاقی نیفتد.

پیشنهادهایی برای آموزش توالت رفتن

* به نشانه‌ها و علایم نیاز کودک به دستشویی رفتن، مانند دست بردن کودک به میان پاهایش دقت و توجه داشته باشید. بدین ترتیب شاید بتوانید به موقع او را به دستشویی برسانید.

* در مدتی که بچه، توالت رفتن را یاد می گیرد، لباس هایی به او بپوشانید که در آوردن آنها ساده و آسان باشد. شلوارهایی که فقط کش کمر دارند، مناسب‌ترند زیرا به سهولت می‌توان آنها را پایین کشید یا درآورد، در مقابل درآوردن شلوارهایی که زیپ و دکمه دارند، دشوارتر خواهد بود.

* به طور تقریبی در نظر داشته باشید که کودکتان در طول روز چه مقدار مایعات نوشیده است.

* برای کودک توضیح دهید، نیاز به دفع ادرار و مدفوع در کدام قسمت از بدن احساس می شود. برای این منظور بالای شکم و روی مثانه‌اش را به وی نشان داده و اندکی آن را فشار دهید تا متوجه افزایش فشار شکم در هنگام نیاز به دفع بشود. از او بپرسید، آیا می‌تواند پر بودن مثانه را در قسمت پایین شکمش احساس کند؟ البته نباید درباره مثانه و دیگر اعضای بدن وارد جزئیات شوید زیرا شما معلم کلاس درس علوم نیستید و فقط باید به کودک بیاموزید، چه احساسی به معنای نیاز به دفع ادرار و مدفوع است و به دنبال چنین احساسی چه کاری باید انجام دهد و اگر آن را به موقع اعلام نکند، چه اتفاقی می افتد.

تعریف و تمجید از کودک

*آموزش توالت رفتن در صورتی موفق خواهد بود که با تعریف و تمجید بسیار همراه باشد. شایسته است بدانید با تعریف و تمجید، رفتارهای مناسب را در کودک تثبیت خواهید نمود.

* روزی هزار بار از کودکتان بپرسید: «جیش نداری؟ پی پی نداری؟» این سؤال را هرچه بیشتر تکرار کنید، بهتر است.

*در ابتدای دوره‌ی استفاده از لگن و تا زمانی که فرزندتان با آن آشنا نیست، می توانید آن را در دسترس قرار دهید اما بعد از این زمان، لگن باید در توالت باشد و کودک هم برای دفع به توالت برود. رفتن به توالت یکی از کارهایی است که او باید به عنوان بخشی از آموزش توالت رفتن بیاموزد پس به هیچ وجه لگن را جلوی تلویزیون نگذارید زیرا تبدیل به صندلی کودک می شود و وی تمرکزش را بر عمل دفع از دست داده و آن را بخوبی فرا نمی‌گیرد.

* به همراه فرزندتان به دستشویی بروید و او را به یاد گرفتن و کنترل عمل دفع و ادرار تشویق کنید.

* بعضی کودکان از عمل دفع خجالت می‌کشند و دوست دارند لگن‌شان دور از چشم دیگران باشد. اگر فرزند شما مایل است بدون حضور دیگران ادرار یا مدفوع کند، این امکان را به او بدهید.

* در حدود دو هفته‌ای که آموزش توالت رفتن به طول می‌انجامد با کودکتان به مکان‌های مختلفی بروید تا او شرایط متفاوتی را تجربه کند. احساس دفع ادرار در هوای سرد سریع‌تر به وجود می‌آید. بدین منظور می‌توانید او را به پارک یا مکان‌های عمومی دیگری ببرید. بهتر است، برای تجربه‌های خارج از منزل از پوشک استفاده نکنید بلکه لگن دوم را همراه ببرید و آماده باشید تا در صورت نیاز آن را به کار بگیرید.

* پیش از خروج از منزل، کودک را به دستشویی ببرید تا ادرار کند.

پشتکار و استمرار

* نکته مهم و اساسی در امر آموزش این است که پشتکار و استمرار داشته باشید. اگر نتیجه رضایت بخش نیست، ناامید نشوید و آموزش را به همان شکل پیش ببرید. در خانه دیگران از پوشک استفاده نکنید زیرا او متوجه نمی شود که چرا بعضی اوقات باید پوشک داشته باشد و در برخی مواقع نیازی به آن ندارد و این امر در نهایت موجب سردرگمی او می شود.

* آرام و با اعتماد به نفس رفتار کنید و با نگرانی، اضطراب، سرزنش، تنبیه و عجله به آموزش لطمه نزنید.

* زمانی که کودک عمل دفع را در حضور شما انجام می دهد، روی خود را برگردانید تا حریم‌ها را بشناسد و در عین حال تمرکز بیشتری نیز داشته باشد.

کنار گذاشتن لگن

لگن برای کودک از توالت امن‌تر است و او با لگن بهتر می‌تواند توالت رفتن را فرا گیرد، با این حال زمانی فرا خواهد رسید که فرزندتان قادر است لگن را کنار بگذارد. البته استفاده از توالت‌های ایرانی برای بچه ها کمی دشوار است - هم به علت حالت بدن و هم اینکه ابعاد این توالت ها فقط برای بزرگسالان مناسب هستند -بنابراین، پیش از نشستن، دست کودک را بگیرید تا بتواند تعادلش را حفظ کند.

استفاده از توالت‌های فرنگی هم برای کودکان سخت‌تر از لگن است پس باید اوایل کار به او کمک کنید تا بتواند روی آن بنشیند. با توجه به اینکه کودکان قد کوتاهی دارند و به سادگی نمی‌توانند روی توالت فرنگی تعادل خود را حفظ کنند، بهتر است، یک چهارپایه کوچک یا جعبه چوبی زیر پاهای آنان قرار دهید. حتی بعضی از والدین برای این منظور از کتاب های قطور کهنه استفاده می کنند. توجه داشته باشید، گاهی صدای سیفون توالت برای کودکان ترسناک است، تا حدی که شاید آنان را از توالت رفتن بترساند.

آموزش بهداشت توالت رفتن بسیار ضروری است و باید در کنار آموزش کنترل ادرار و مدفوع، به آن توجه کافی داشته باشید. فرزندان شما باید یاد بگیرند که پس از هر بار توالت رفتن دست‌های خود را با صابون بشویند. آموزش شستشوی بعد از عمل دفع (طهارت) را بعد از چهار تا پنج سالگی آغاز نمایید. در این مورد هم به او کمک کنید تا بتواند مهارت کافی را به دست آورد.