آشنایی کودکان با اسطوره‌ها و مشاهیر
در بین علمای تعلیم و تربیت و اولیای امور پرورشی و تربیتی کودکان ونوجوانان، عده‌ای به مسئله‌ی لزوم آشنایی کودکان با اسطوره‌ها و مشاهیر جواب مثبت و عده‌ای دیگر پاسخ منفی داده‌اند که صد البته، به خصوص از قرن معاصر میلادی، عدد موافقان این موضوع در میان صاحبنظران غربی، رو به افزایش قابل توجهی گذاشته است. هریک از گروههای موافق و مخالف نیز برای اثبات نظر خود دلایل و شواهدی ذکر می کنند که در جای خود قابل تامل است.
ویژگی بارز اسطوره‌ها
یکی از اساسی‌ترین و برجسته‌ترین مشخصات افسانه‌ها و اساطیر، جنبه‌ی تخیلی آنهاست، به طوری که همین عامل، باعث تمایز اصلی این انواع خاص داستانی از سایر انواع ادبیات باستانی متداول و مشهور است. عمده اختلاف موافقان و مخالفان افسانه ها و اساطیر نیز از همین ویژگی این نوع خاص داستانی سرچشمه می‌گیرد. زیرا عوامل تخیلی موجود در این قبیل داستان‌ها، باعث برانگیخته شدن شدید تخیل شنونده یا خواننده‌ی آنها می شود. و بحث و اختلاف همیشه از آنجا آغاز می‌شود که آیا این مقدار انگیزش تخیل، و در این راستاهایی که در افسانه‌ها و اساطیر مطرح است، برای پرورش روانی و ذهنی خردسال، کودک و نوجوان مفید است یا مضر؟
موافقان بر این اعتقادند که این امر نه تنها مفيد، که ضروری است. در واقع آنها معتقدند همه‌ی چیزهای بزرگی که در این دنیا توسط انسان خلق می‌شود قبلا در تخیل او شکل گرفته.
نظر بزرگان
ماکسیم گورکی، نویسنده‌ی روسی، می‌نویسد: «وظیفه‌ی ادبیات تنها منعکس کردن اتفاقات دور و بر ما نیست. ادبیات مسئولیت مهمتری دارد؛ ادبیات باید قدرت تجسم و حدس زدن و قوه‌ی کشف و نتیجه‌گیری کردن را به خواننده بیاموزد. به همین سبب ما به این نوع ادبیات اهمیت زیادی می‌دهیم – به افسانه‌ها، رمان‌های رمانتیک، تخیلات علمی و به آن دست از کتاب‌هایی که از «فردا» صحبت می‌کنند».
ماریا گریپه، نویسنده‌ی کتاب‌های کودکان و برنده‌ی جایزه‌ی آندرسون می‌گوید: «من بر این عقیده راسخم که زندگی کردن در عالم تخیلات، زندگی کردن واقعی است، و هرگز بدون آن نخواهم توانست وظیفه‌ی خود را به عنوان یک انسان در جامعه‌ی بشری انجام دهم. تخیل راهی است از زندگی و برای به دست آوردن دید مثبت نسبت به آن. بدون تخیل زنده، هیچکس به بزرگسالی کامل نمی‌تواند برسد».
عالم خیال، لطیف و زیباست. غرقه شدن در این عالم، حتی برای دقایق و ساعتی می‌تواند به یکی از نیازهای درونی انسان، که همان نیاز به زیبایی و تلطیف عاطفی است پاسخ دهد و با برآورده شدن این نیازها، او به یک لذت معنوی دست یابد.
نکته‌ی مهم دیگری که جای تامل دارد طرح این پرسش است؛ آیا ریشه‌دار بودن و بقای افسانه‌ها و اساطیر از دورترین زمان‌ها تا کنون، دلیلی بر این نیست که افسانه‌ها به یک نیاز اساسی درونی انسان‌ها – فارغ از فرهنگ‌ها و نژادها و عصرهایی که در آن می‌زیسته‌اند- پاسخ می‌گفته‌اند و می‌گویند؟
آشنایی کودکان با اسطوره‌ها و مشاهیر
در واقع با توجه به شواهد و نظریه‌های موجود، امروزه کمتر کسی بر اهمیت و فواید آموزش اساطیر و مشاهیر ادبی به کودکان، تردید دارد. شاعر گرانقدر، مولوی، در مثنوی معنوی می‌فرماید:
کودکان افسانه‌ها می‌آورند درج در افسانه‌شان بس سر و پند
هزل‌ها گویند در افسانه‌ها گنج می‌جو در همه ویرانه‌ها
آنچه که مهم است، روش و شیوه‌ای است که ما برای آموزش درباره‌ی مشاهیر، به کودکان خود اتخاذ می‌کنیم. به گونه‌ای که به زبان کودک و متناسب با درک و فهم وی باشد؛ و او را به آموزش در این باره در سال‌های بعدی زندگی نیز، علاقه‌مند و مشتاق سازد. امروزه کتاب‌های بسیاری برای آشنا کردن کودکان با مشاهیر نوشته شده‌اند که برای آشنایی با آنها کافی‌ست در بخش کودک و نوجوان کتابفروشی‌ها گشتی بزنید.
کتاب خواندن
کتاب خواندن به عنوان عملی که خلاقیت و واقعیت را با هم می‌آمیزد و مفاهیم آموزشی را در قالب کلمات به بچه‌ها می‌آموزد، نقش پر رنگی در شکل‌گیری شخصیت کودکان ایفا می‌کند. در میان کتاب‌ها شاید زندگینامه‌ها از کتاب‌های دیگر سهم بیشتری در این جهت‌دهی به ذهن کودکان داشته باشد. حس همذات‌پنداری کودک با قهرمان کتاب در علاقه او به دنبال کردن راه و روش قهرمان داستان بی تاثیر نیست.
زندگینامه‌ها
اما زندگینامه‌ها چقدر در شکل‌گیری شخصیت کودکان و در ادامه شکل‌گیری آینده جامعه نقش دارند؟
آذردخت داوری، روانشناس کودک معتقد است: «به طور کلی زمانی که برای کودکان کتابی خوانده می‌شود کودک با قهرمان داستان یا کسی که زندگینامه‌اش در کتاب گنجانده شده است، همذات‌پنداری می‌کند، خصوصا کودکان زیر هفت سال. چون تفکر عینی در کودکان شکل گرفته است، خودشان را به جای قهرمان داستان قرار می‌دهند و خودشان را جایگزین او در فراز و نشیب‌های ماجرا قرار می‌دهد و احساس می‌کنند تمام موفقیت‌های قهرمان داستان را خودشان کسب کرده‌اند. این موضوع در شخصیت بچه‌ها تاثیرگذار است. بسیاری از مسائلی که ما به دنبال آموزش آن هستیم در بخش کتابخوانی و قصه‌ها به نتیجه می‌رسند، خصوصا زندگینامه‌ها؛ زندگینامه افرادی که موفقیت‌های زیادی داشته‌اند و زندگی‌شان پر هیجان بوده است. بنابراین زمانی که قهرمان داستان مسائل مختلف را پشت سر گذاشته، همذات‌پنداری کودک باعث می‌شود، کودک همان کارها را انجام دهد و اعتماد به نفس او افزایش می‌یابد».
کتاب‌ها یکی از روش‌های آشنا کردن کودکان با مشاهیر هستند. فراموش نکنید که بازی همواره زبان اصلی کودکان برای برقراری ارتباط و یادگیری، بوده و هست. برای اینکه بخواهید کودکتان را با مشاهیر آشنا کنید، لازم است خودتان شناخت کافی و لازم بر این حوزه داشته باشید. در بازی‌های خود، خلاق باشید. از زندگی و آثار مشاهیر مورد نظرتان، موضوعی پیدا کنید که بتوانید آن را با دنیای کودکتان پیوند بزنید و به این ترتیب راهی برای آشنایی با او، بگشایید.
فراموش نکنید که این آموزش‌ها چه از راه کتاب باشند، چه از راه قصه و بازی، باید به زبان کودک و متناسب با رده‌ی سنی او باشند تا در سال‌های آتی نیز، خود او برای آشنایی و شناخت بیشتر، تلاش کند.
این مطلب از منابع زیر تهیه شده است:
مقاله «آیا اسطوره و افسانه، برای کودکان و نوجوانان مفید و لازم است؟ ، تالیف رضا رهگذر»
مقاله «اسطوره‌ها و شاهکارهای ادبی؛ خدمات کودک و نوجوان، تالیف دکتر صادق سلطان‌القرائی»
و وبسایت: https://eduarticle.me/?p=3965
نوشته شده توسط همپای کودک در تاریخ ۹۹/۰۷/۲۳ ساعت ۰۷:۴۷ | تعداد دیدگاه‌ها: ۰ دیدگاه | دسته‌بندی: بلاگ | برچسب‌ها: اسطوره‌ها، تخیل، مشاهیر، همذات پنداری
